Diyabet, dünya genelinde milyonlarca insanı etkileyen kronik bir hastalıktır. Kan şekeri seviyelerinin kontrol altında tutulmaması durumunda ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Diyabet yönetiminde en önemli unsurlardan biri ise sağlıklı ve dengeli beslenmedir. Ben Gizem Tok, bu yazıda sizlere, “Sağlıklı Beslenme ve Diyabet: Nelere Dikkat Edilmeli?” adlı konumuz hakkında detaylı bilgiler vereceğim.
Diyabet Hastaları Nasıl Beslenmeli?
Çocukluk çağında obezite görülme sıklığı son yıllarda önemli ölçüde artmıştır. Türkiye’de çocuklar ve yetişkinler arasında diyabet oranı %13.7’ye ulaşmış olup, obezite oranı %32 olarak belirtilmektedir. Erkeklerde fazla kilo, kadınlarda ise obezitenin daha yaygın olduğu gözlemlenmiştir. Genel olarak, Türk toplumunda yetişkinlerin üçte ikisi kilolu veya obezdir.
Diyabet hastalarında kalp-damar hastalıkları, beyin damarlarında tıkanma nedeniyle felç, böbrek yetmezliği gibi hayati organların zarar görmesi, diyaliz gereksinimi ve yüksek tansiyon gibi ciddi sağlık sorunları ortaya çıkabilir. Kandaki artan şeker seviyeleri ayaklar ve gözlerde kalıcı hasara yol açabilir.
Araştırmalar, yaşam tarzında yapılan değişikliklerin, diyabet riski taşıyan bireylerde Tip 2 diyabet gelişme riskini %44-58 oranında azaltabileceğini göstermiştir.
Diyabete yol açabilecek risk faktörleri şunlardır:
- Hareketsiz yaşam tarzı
- Obezite (aşırı kilo)
- Birinci derece akrabalarda diyabet öyküsü
- İri bebek doğurma veya hamilelik sırasında ortaya çıkan şeker hastalığı
- Hipertansiyon (kan basıncı ≥140/90 mmHg veya hipertansiyon tedavisi görme)
- Kötü kolesterol (LDL) seviyesinin yüksek olması ve iyi kolesterol (HDL) seviyesinin düşük olması
- Polikistik over sendromu
- Şiddetli insülin direnciyle seyreden sağlık sorunları
- Erken yaşta kalp-damar hastalığı öyküsü
Diyabet Hastalarının Beslenme Rehberi:
Dengeli ve sağlıklı beslenme, kan şekerini düzenlemede en önemli faktördür. Uzun süre aç kalmamak için günde 3 ana ve 3 ara öğün şeklinde bir beslenme düzeni benimsenmelidir. Öğünlerde, et, sebze, süt ve tahıl gruplarını içeren çok yönlü bir beslenme tarzı tercih edilmelidir. Protein ağırlıklı beslenme veya ekmek tüketmeme gibi tek tip diyetler, kan şekerinde ani dalgalanmalara neden olabilir ve bu durum vücuda zarar verebilir.
- Beyaz ekmek yerine tam buğday, çavdar veya kepek ekmeği tercih edilmelidir.
- Haftada en az 2-3 porsiyon kuru baklagiller (kuru fasulye, nohut, mercimek) tüketilmelidir.
- Öğünlerde posa bakımından zengin yiyecekler tercih edilmelidir. Sebzeler, tahıllı ekmekler, mercimek, nohut ve bulgur gibi besinler kan şekerini dengede tutar ve bağırsak hareketlerini artırır.
- Ara öğünlerde meyve yanında süt, yoğurt veya ayran gibi protein kaynakları tüketilmelidir.
- Et, tavuk ve balık gibi gıdalar yağsız ve derisiz olarak haşlama, buğulama veya ızgara yöntemleriyle pişirilmelidir. Kızartmalardan kaçınılmalıdır.
- Haftada düzenli balık tüketilemiyorsa, günde 1-2 adet ceviz yenmelidir.
- Öğünlerde light ürünler yerine, düşük kalorili ve sağlıklı pişirme yöntemleri kullanılarak hazırlanmış yiyecekler tercih edilmelidir.
- Yüksek yağ ve kolesterol içeriğine sahip sakatatlar, pastane ürünleri ve işlenmiş et ürünlerinden kaçınılmalıdır.
- Krema, mayonez, kaymak, et ve tavuk suyu içeren yemekler tüketilmemelidir. Ayrıca, içeriklerini bilmediğiniz hazır gıdalardan uzak durulmalıdır.
- Katı yağlar (kuyruk yağı, iç yağ) yerine sıvı yağlar kullanılmalıdır.
- Pasta, şekerleme ve şerbetli tatlılar gibi şekerli gıdalardan kaçınılmalıdır.
- Günlük tuz alımı 5 gramı geçmemelidir.
Beslenme düzeni, hayatın her döneminde sürdürülebilir ve sürekli uygulanabilir şekilde olmalıdır. Doğal gıdalar tercih edilmeli, hazır gıdalar tüketilecekse enerji içeriği yüksek olanlardan kaçınılmalı ve son kullanma tarihlerine dikkat edilmelidir.
Şeker ve İşlenmiş Gıdalardan Kaçınma
Diyabet hastaları, şeker ve işlenmiş gıdaları mümkün olduğunca sınırlandırmalıdır. Bu tür gıdalar, kan şekerini hızla yükseltir ve kontrolü zorlaştırır.
- Rafine Şekerlerden Kaçının: Şekerli içecekler, tatlılar, kekler gibi rafine şeker içeren gıdalar diyetten çıkarılmalıdır.
- İşlenmiş Gıdalar: Paketlenmiş atıştırmalıklar, hazır yemekler gibi işlenmiş gıdalar genellikle yüksek şeker ve yağ içerir. Bu tür gıdalar yerine taze ve doğal ürünler tercih edilmelidir.
Diyabet ve Sağlıklı Beslenme Neden Önemli?
Diyabet hastalığında, vücudun insülin üretme ya da kullanma yeteneği bozulur. Bu durum, kan şekerinin yükselmesine neden olur ve zamanla kalp hastalıkları, böbrek yetmezliği, sinir hasarı gibi komplikasyonlara yol açabilir. Sağlıklı beslenme, kan şekerinin dengede tutulmasına, kilo kontrolüne ve genel sağlığın korunmasına yardımcı olur.
İlginizi Çekebilir;
Sağlıklı Beslenmede Tuz Tüketimi: Ne Kadar Olmalı?
Fiziksel Aktivite ile Diyeti Desteklemek
Sağlıklı beslenme, düzenli fiziksel aktivite ile desteklenmelidir. Egzersiz, kan şekerini düşürmeye yardımcı olur ve insülin duyarlılığını artırır.
- Düzenli Egzersiz: Haftada en az 150 dakika orta yoğunlukta egzersiz yapılmalıdır. Yürüyüş, bisiklet sürme, yüzme gibi aktiviteler kan şekerini dengeler ve kalp sağlığını korur.
- Kan Şekeri Takibi: Egzersiz sırasında kan şekeri seviyelerinin düşme ihtimaline karşı düzenli olarak kontrol edilmesi önemlidir.
İlginizi Çekebilir;
Vücudunuzu Arındıracak Detoks Diyetleri
Diyabet yönetiminde sağlıklı beslenme, kilit bir rol oynar. Karbonhidrat seçimi, protein kaynakları, yağ tüketimi, lif alımı gibi unsurlara dikkat edilmesi, kan şekerinin dengede tutulmasına ve diyabetin olumsuz etkilerinin azaltılmasına yardımcı olur. Diyabet hastaları, beslenme planlarını doktorları ya da diyetisyenleri ile birlikte oluşturmalı ve gerektiğinde bu planı gözden geçirmelidir. Sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek, diyabetle yaşamayı daha kolay ve daha az stresli hale getirecektir.
İlginizi Çekebilir;
Vitamin ve Mineral Eksikliklerinin Belirtileri ve Çözümleri
